• Dzisiaj w Polsce obchodzimy Święto Konstytucji Trzeciego Maja, która była jednym z pierwszych takich dokumentów na świecie.
• Król Stanisław August Poniatowski ze swoimi zwolennikami tworząc ten dokument, chcieli uchronić kraj przed rozbiorami. To się ostatecznie nie powiodło.
• Warto w tym dniu zapoznać się z historią uchwalenia polskiej konstytucji a także poznać kilka ciekawostek na jej temat.
• Zobacz także: Uroczystość NMP Królowej Polski na Jasnej Górze. Świętowanie upływać będzie w nawiązaniu do postaci o. Augustyna Kordeckiego

3 maja nie idziemy do pracy ani szkoły; nie robimy też zakupów. Często jeździmy wtedy za miasto, korzystając z wiosennej pogody i większej ilości czasu wolnego w związku z długim weekendem, zwanym również majówką. Warto w tym czasie odświeżyć sobie pamięć o polskiej konstytucji i genezy jej powstania. A także poznać różne ciekawostki z nią związane.

Święto Konstytucji Trzeciego Maja - historia

3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni, zwołany w październiku 1788 roku, uchwalił w Warszawie konstytucję – ustawę regulującą ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jej celem było m.in. przeciwdziałanie wadom ówczesnego systemu politycznego, takim jak: wolna elekcja i demokracja szlachecka, które przyczyniały się do osłabienia państwa.

Zmieniła ona ustrój Polski na monarchię dziedziczną oraz ograniczyła przywileje magnatów. Ze względu na historyczne wydarzenia, pozostała w mocy przez bardzo krótki czas, bo jedynie do 23 listopada 1793 roku. Chociaż tego dnia została oficjalnie uchylona, de facto przestała obowiązywać już 24 lipca 1792 roku wraz z przystąpieniem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej.

Dzień uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 roku został uznany za święto narodowe 2 dni później tj. 5 maja 1791 roku. Już pierwsza rocznica, zorganizowana w Warszawie, obchodzona była bardzo wystawnie. Wokół miasta zgromadziło się wojsko, odbyła się również uroczysta msza święta w kościele św. Krzyża. Wziął w niej udział sam król Stanisław August Poniatowski oraz najważniejsze osoby państwa.

Czytaj więcej: 102 rocznica wybuchu III Powstania Śląskiego. To drugie zwycięskie powstanie w nowoczesnej historii Polski. Mieszkańcy walczyli o przyłączenie do Ojczyzny

Czas zaborów i zakaz świętowania

Przez 123 lata zaborów Polski obchodzenie rocznicy Konstytucji 3 maja było zakazane na całym jej terytorium. Surowo karano wszelkie próby publicznego świętowania.

Krąży wiele opowieści o ludziach, którzy doświadczyli tego na własnej skórze. Najpopularniejsza to ta o nauczycielu Stanisławie Mieczyńskim, aresztowanym przez rosyjską tajną policję, a następne zesłanym do Odessy za to, że z okazji tego dnia złożył bukiet fiołków przy kamieniu węgielnym położonym pod budowę Świątyni Opatrzności Bożej.

W latach 1916-1918 w wielu miastach Królestwa Polskiego powrócono do świętowania rocznicy Konstytucji 3 maja.

Święto Konstytucji Trzeciego Maja w czasach współczesnych

Po odzyskaniu niepodległości rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 została ponownie uznana za święto narodowe uchwałą sejmu ustawodawczego. Stało się to 29 kwietnia 1919 roku. Po II wojnie światowej była ona obchodzona jedynie do 1946 roku, kiedy to doszło do krwawych demonstracji studentów wyrażających niezadowolenie z polityki władz kraju. Władze komunistyczne zabroniły wówczas publicznego świętowania. Wszelkie próby manifestowania patriotycznych zachowań tego dnia były ścigane przez milicję.

Święto 3 Maja zostało oficjalnie zniesione ustawą w 1951 roku; do jego obchodów wrócono dopiero w 1981 roku. Miało to związek z działalnością Solidarności. Musiało ono poczekać jednak kolejne kilka lat na oficjalne przywrócenie. Stało się to w 1990 roku, kiedy to w uroczystościach mających miejsce na placu Zamkowym w Warszawie wziął udział ówczesny prezydent RP Wojciech Jaruzelski.

Obecnie Święto Konstytucji 3 Maja jest jednym z najważniejszych świąt państwowych. Tego dnia organizowane są liczne przemarsze i pochody. W ostatnich latach wiele wydarzeń przeniosło się do przestrzeni wirtualnej. Co roku z ciekawymi propozycjami wychodzi Zamek Królewski w Warszawie). Są to m.in. akcje edukacyjne, koncerty, webinary, lekcje tematyczne dla dzieci.

Ciekawostki związane z uchwaleniem polskiej konstytucji

Powszechnie uważa się, że Konstytucja 3 maja 1791 była pierwszą tego typu ustawą w Europie i drugą na świecie po Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1787 roku. Wielu badaczy uważa jednak, że pierwszym na świecie tego typu dokumentem była Konstytucja Korsyki uchwalona w 1755 roku, która obowiązywała jedynie przez 14 lat.

Autorami konstytucji 3 maja jest król Stanisław August Poniatowski, marszałek Sejmu Wielkiego Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Wprowadzili oni trójpodział władzy - na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Inne jej postanowienia to m.in. zniesienie liberum veto - pozwalającego na zrywanie obrad sejmowych przez jednego posła.

Aby konstytucję aktualizować, co 25 lat miał się zbierać sejm konstytucyjny, który mógłby dokonywać zmian w jej zapisach. Konstytucja 3 maja przetrwała jedynie 14 miesięcy. Uroczystą przysięgę na wierność Konstytucji 3 maja odebrał od króla biskup krakowski Feliks Turski.

Obecna ustawa zasadnicza obowiązuje od 1997 roku. Jej wprowadzenie było podyktowane zmianami ustrojowymi. Jest ona złożona z preambuły i 13 rozdziałów i obejmuje ona 243 artykuły.

Czytaj więcej: Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy. Masowy zryw robotników na całym świecie. Co się działo w Chicago? Jaka jest historia święta pracy?

Jak kościół w Polsce obchodzi 3 maja?

3 maja w Polsce jest obchodzona również uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Nawiązuje ona zarówno do państwowego święta Konstytucji 3 maja, jak i ślubów Jana Kazimierza. 1 kwietnia 1656 roku, w czasie najazdu szwedzkiego, przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej w lwowskiej katedrze władca uznał Maryję za królową Korony Polskiej i zawierzył jej Królestwo Polskie, obiecując, że będzie szerzył jej kult.

Po uzyskaniu niepodległości biskupi polscy zwrócili się z prośbą do papieża o ustanowienie w całym kraju święta Matki Bożej Królowej Polski. Jako jego datę zaproponowali 3 maja, uznając, że uchwalona tego dnia 1791 roku konstytucja była realizacją części ślubów z 1656 roku. Uroczystość została oficjalnie zatwierdzona przez papieża Benedykta XV w 1920 roku.

Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski nie zalicza się do świąt nakazanych, wierni są jednak zachęcani do tego, aby w tym dniu uczestniczyć we mszy świętej.