Amerykański spór o Drugą Poprawkę
Amerykańska konstytucja to jeden z najstarszych dokumentów prawnych post-oświeceniowego świata. Ustawa zasadnicza Stanów Zjednoczonych weszła w życie w 1789 roku, natomiast zagadnienie Drugiej Poprawki jest związane z Bill of Rights (Karta praw Stanów Zjednoczonych), czyli wchodzącym w życie w 1791 roku dekalogiem zasad suplementujących Konstytucję USA. Druga poprawka zawiera wskazówki dotyczące prawa do posiadania i noszenia broni w Stanach Zjednoczonych, jednak jej treść wzbudza spore kontrowersje retoryczne i prawne, nie tylko wśród ekspertów, ale również jest żywym zagadnieniem w amerykańskim społeczeństwie.
Karta praw Stanów Zjednoczonych to pierwsze dziesięć poprawek do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, które weszły w życie 15 grudnia 1791. Zawiera ona podstawowe prawa i swobody obywatelskie, w tym prawo do własności prywatnej, wolności wyznania i sumienia oraz prasy, ochrony oskarżonego w procesie karnym, prawo do swobodnego pokojowego gromadzenia się oraz kierowania skarg do władz, prawo do posiadania i noszenia broni. Wszystkie te prawa, w rozumieniu Ojców Założycieli, są składowymi niezbywalnej godności, którą posiada każdy powołany do życia przez Stwórcę człowiek. Pogląd ten Ojcowie Założyciele wywodzili z teorii prawa naturalnego Johna Locke’a, która jest podwaliną doktryny politycznej klasycznego republikanizmu. Są to prawa, których nie może nadać ani odebrać żaden rząd, są one dla Amerykanów oczywiste. Jedną z takich zasad jest wspomniane prawo do posiadania i noszenia broni palnej.
Przywiązanie Amerykanów do broni jest niepodważalne. Sentyment ten pochodzi również z czasów Rewolucji amerykańskiej (1775-1783), kiedy to uzbrojone milicje obywateli ówczesnych kolonii stawiały czoła jednej z potęg militarnych tamtych czasów – Wielkiej Brytanii. Broń wtedy była dla kolonistów podstawowym narzędziem, za pomocą którego zagwarantowali sobie niepodległość od Korony Brytyjskiej. Od tego czasu w Stanach Zjednoczonych rewolwer jest symbolem niezależności, jednak jego posiadanie i użycie jest tematem niekończących się dyskusji. Debata ta nasila się szczególnie, gdy dojdzie do niewłaściwego wykorzystania prawa do posiadania broni, na przykład w czasie różnego rodzaju incydentów z jej użyciem, które sporadycznie, ale jednak mają miejsce.
Broń w Stanach Zjednoczonych
National Shooting Sports Foundation, grupa handlowa branży zbrojeniowej, publikuje raporty z produkcji broni palnej, które opierają się na wielu źródłach, w tym ATF, Komisji Handlu Międzynarodowego Stanów Zjednoczonych i Służbie Badawczej Kongresu. W 2020 r. grupa podała, że szacunkowa ilość broni palnej będącej w posiadaniu ludności cywilnej wyniosła 433,9 mln. Posiadanie broni jest częstsze wśród mężczyzn niż kobiet, a posiadaczami broni są szczególnie biali mężczyźni.
Na każde sto osób w Stanach Zjednoczonych przypadało sto dwadzieścia sztuk broni palnej w rękach ogółu społeczeństwa. Tylko w 2022 roku, Amerykanie, według oficjalnych danych, zakupili 16,5 miliona sztuk broni. Ich przywiązanie do Drugiej Poprawki wydaje się być ogromne. Warto przyjrzeć się przepisom federalnym, które umożliwiają im tak masowe zakupy..
Druga Poprawka do Konstytucji USA
Druga poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych jest przedmiotem nieustannych zmagań prawników, sędziów i polityków. Sam jej tekst brzmi:
„Dobrze zorganizowana milicja jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa, prawo ludzi do posiadania i noszenia broni nie ulegnie naruszeniu.”
Język wykorzystany do skodyfikowania tej zasady jest dosyć prosty, jednak nie dla wszystkich jednoznacznie zrozumiały. Spory dotyczące interpretacji zapisu tej poprawki trwają wśród amerykańskich prawników, pracowników naukowych i polityków. Jedni podkreślają fragment mówiący o „prawie ludzi do posiadania i noszenia broni”, natomiast drudzy wskazują na początek kierujący uwagę na „dobrze zorganizowaną milicję”.
Tak więc granice debaty konstytucyjnej zawierają się w podejściu indywidualnym („prawo ludzi do posiadania i noszenia broni”) oraz kolektywnym („dobrze zorganizowana milicja”), chociaż precedensowa interpretacja tych przepisów wydaje się brzmieć dosyć jednoznacznie. Kluczowe wyroki amerykańskich sądów w historii wskazują, że pomimo różnych kontrowersji społeczno-politycznych, czy różnicy zdań wynikających z kwestii interpretacyjnych prawa, indywidualne podejście do Drugiej Poprawki wygrywa, choć były w tym zakresie też wyjątki.
United States v. Miller
Przykładem zastosowania przez Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych teorii kolektywnej interpretacji Drugiej Poprawki był wyrok w sprawie United States v. Miller z 1939 roku. Sprawa dotyczyła przepisów federalnych regulujących rejestrację broni krótkiej w ramach ustawy National Firearms Act z 1934 roku. Jack Miller i Frank Layton zostali postawieni w stan oskarżenia pod zarzutem nielegalnego transportu w handlu międzystanowym z Oklahomy do Arkansas niezarejestrowanej dwulufowej strzelby kal. 12 z lufą o długości mniejszej niż 18 cali.
W sprawie oskarżeni powołali się na złamanie przez wymienioną ustawę Drugiej Poprawki do amerykańskiej konstytucji przypuszczając, że łamie ona podstawowe prawo obywatela do posiadania broni. Wówczas w swoim wyroku Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na fakt, iż Kongres może regulować prawo dotyczące tego rodzaju broni palnej, a w sprawie brak jest dowodów na związek posiadania dwulufowej strzelby ze skutecznością „dobrze zorganizowanej milicji”. Sąd orzekł, że skoro broń, która była przedmiotem sporu, nie była wyraźnie przypisana do jakiegoś militarystycznego celu, to nie było podstaw do uznania, że ograniczenia nałożone na jej posiadanie przez ustawę National Firearms Act godzą w Drugą Poprawkę.
W argumentacji wyroku przeczytać można także o zamiarach twórców konstytucji, którzy poprzez Drugą Poprawkę mieli na celu zapewnić skuteczność wojska. Opisane rozumienie i interpretacja nie pozostawiają złudzeń, że Sąd Najwyższy USA w tym konkretnym przypadku uznał, iż Druga Poprawka stosować się ma dla celów kolektywnej ochrony państwa przez powołane do tego organy, nie tylko do protekcji indywidualnego obywatela posiadającego broń i niej samej.
United States v. Emerson
Nie ulega jednak wątpliwości, że wyrok w sprawie United States v. Miller jest jednym z wyjątków, a większość wyroków sądowych w Stanach Zjednoczonych popiera indywidualną teorię posiadania broni przez każdego obywatela. W wyroku United States v. Emerson, który miał miejsce w 2001 roku, Sąd Apelacyjny Piątego Obwodu Stanów Zjednoczonych (United States Court of Appeals for the Fifth Circuit) orzekł, że Druga Poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych gwarantuje jednostkom prawo do posiadania broni niezależnie od ich przynależności do milicji.
Sprawa ta dotyczyła Timothy'ego Joe Emersona, który został oskarżony o naruszenie ustawy federalnej zakazującej posiadania broni palnej przez osobę objętą zakazem decyzją sądu w sprawie ochrony przed przemocą domową. Jego obrona opierała się na argumentacji, że prawo do posiadania broni jest indywidualnym prawem, które gwarantuje Druga Poprawka. Sąd Apelacyjny Piątego Obwodu orzekł, że Druga Poprawka gwarantuje jednostkom indywidualne prawo do posiadania broni, niezależnie od ich przynależności do milicji. To oznaczało, że prawo do posiadania broni nie jest wyłącznie związane ze służbą w milicji, jak to interpretowano wcześniej, ale stanowiło indywidualne prawo obywateli.
District of Colubia v. Heller
Indywidualne prawo do posiadania broni w Stanach Zjednoczonych potwierdził także wyrok Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w sprawie District of Columbia v. Heller, który miał miejsce w 2008 roku. Sprawa dotyczyła zakazu posiadania broni palnej w celach prywatnych wprowadzonego przez Dystrykt Kolumbii. Sąd Najwyższy uznał ten zakaz za sprzeczny z Drugą Poprawką, argumentując, że ta gwarantuje indywidualne prawo do posiadania broni w celach obrony osobistej, a nie tylko w kontekście służby w milicji.
W tym wyroku Sąd Najwyższy orzekł, że jednostki mają prawo do posiadania broni palnej w domu w celach ochrony osobistej, co potwierdziło teorię indywidualnego prawa do posiadania broni. Jednakże wyrok ten również wyznaczył granice tego prawa, pozostawiając możliwość wprowadzania rozsądnych regulacji dotyczących posiadania broni w celu zapewnienia bezpieczeństwa publicznego.
Prawo do posiadania broni, a kampania wyborcza 2024
W obecnej kampanii prawyborczej/wyborczej przed wyborami prezydenckimi 2024 można również ocenić stosunek poszczególnych kandydatów do Drugiej Poprawki.
Były prezydent Donald Trump obiecał w lutym 2024 tysiącom członków National Rifle Association, że „Druga Poprawka będzie u niego zawsze bezpieczna”. Trump wygłosił te słowa będąc głównym bohaterem wydarzenia Great American Outdoor Show organizowanego przez NRA (National Rifle Association) w Pensylwanii. Były prezydent twierdzi również, że jest „prezydentem, który najbardziej wspierał prawo do posiadania broni i drugą poprawkę”, często argumentując w następstwie masowych strzelanin, że za tragedie nie należy obwiniać broni, ale raczej problem zdrowia psychicznego. Trump wielokrotnie sygnalizował, że w przypadku ponownego wyboru na stanowisko prezydenta nie wprowadzi żadnych nowych ograniczeń dotyczących broni.
Warto wskazać również stanowisko dotyczące prawa do posiadania broni, które prezentuje przeciwniczka Trumpa w republikańskich prawyborach, Nikki Haley. Była ambasador USA przy ONZ wielokrotnie sprzeciwiała się próbom ograniczenia prawa do posiadania broni nazywając wszelkie tego typu działania „czerwonymi flagami”, które podważają zaufanie obywateli do rządu centralnego.
Prezydent Joe Biden, ubiegający się o reelekcję jako Demokrata, wielokrotnie nalegał na zwiększenie środków bezpieczeństwa związanych z bronią, w tym powszechne sprawdzanie przeszłości osób kupujących broń (background checks) i tak zwane przepisy ostrzegawcze, które pozwalają na tymczasową konfiskatę broni danej osoby, jeśli zostanie ona uznana za zagrożenie dla siebie i/lub innych. Biden wielokrotnie wzywał także Kongres do przyjęcia zakazu posiadania broni szturmowej.
Biorąc pod uwagę społeczne poparcie dla prawa do posiadania broni w Stanach Zjednoczonych, wskazywać należy na to zagadnienie, jak na jeden z głównych kryteriów wyborczych amerykańskiego elektoratu. Wyborcy skupieni w obszarach wiejskich i małych miastach zdecydowanie popierać będą kandydatów deklarujących przywiązanie do indywidualnego prawa do posiadania i noszenia broni, tak jak opisuje to i jest oficjalnie interpretowana Druga Poprawka do Konstytucji USA. Elektorat wielkomiejski wesprze natomiast kandydata propagującego reformy zasad, na jakich obecnie można legalnie nabyć i nosić broń.
Argumentacja zwolenników posiadania broni oparta będzie na korzeniach amerykańskiego republikanizmu, wolności osobistej i zapewnieniu bezpieczeństwa miru domowego. Przeciwnicy broni wskazywać będą na tragedie z jej użyciem, których od czasu do czasu doświadcza amerykańskie społeczeństwo. Krótko mówiąc, oczekując ponownego starcia pomiędzy Donaldem Trumpem i Joe Bidenem wiemy, że poparcie zwolenników Drugiej Poprawki powędruje na konto tego pierwszego. Tutaj nakreślić należy także związki kandydatów z organizacjami pro-strzeleckimi takimi jak National Rifle Association of America, czy wpływy lobby strzeleckiego w amerykańskiej polityce. Pewne jest jedno, zagadnienie prawa do posiadania broni na pewno zostanie poruszone w czasie przedwyborczych debat, a odpowiedzi kandydatów będą skrupulatnie odnotowywane przez Amerykanów.
