Teoria Rimlandu, czyli na przekór Mackinderowi
W poprzednim tekście krótko omówiłem jedną z podstawowych teorii geopolitycznych – teorię Heartlandu Halforda Mackindera. Dziś przybliżę kolejną anglosaską strategię, której orędownikiem na początku XX wieku był Nicholas John Spykman, profesor stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Yale.
Nicholas J. Spykman był amerykańskim politologiem, jednym z założycieli klasycznej szkoły realizmu w amerykańskiej polityce zagranicznej. W pierwszej połowie XX wieku wprowadził do myśli geopolitycznej teorię Rimlandu, która niejako była kontestacją teorii Heartlandu sir Halforda Mackindera. W ocenie Spykmana, brytyjski geograf przecenił właściwości oraz znaczenie strategiczne rozległego obszaru w Eurazji. Amerykanin wnioskował, że o wiele ważniejszym obszarem od strefy środkowoazjatyckiej jest pas lądu otaczający Eurazję. Stąd nazwa – Rimland.
Spykman użył jej do opisania tego, co Mackinder w swojej teorii nazwał „przybrzeżnymi wyspami” lub „marginalnym półksiężycem”. W ten sposób Spykman spierał się z Mackinderem o właściwości opisywanego przez siebie Heartlandu i jego wyższości nad obszarami morskimi. Teoria Spykmana szła poniekąd w parze z doktryną potęgi morskiej Alfreda Mahana, obaj eksperci znacząco przyczynili się do rozwoju amerykańskiej geostrategii.
Teoria Spykmana nie tylko opisała nadrzędne znaczenie potęgi morskiej w globalnej polityce, ale także podkreśliła potrzebę otoczenia obszaru osi i zapobieżenia ekspansji potęg lądowych do krańcowego półksiężyca. Parafrazując Mackindera, teorię Spykmana można opisać następująco:
Kto kontroluje Rimland, kontroluje Eurazję,
Kto rządzi Eurazją, kontroluje losy świata.
Rozumowanie Spykmana zaowocowało wyznaczeniem nowych regionów na geopolitycznej mapie świata. Podzielił strefę otaczającą Heartland na następujące obszary: europejskie wybrzeże, arabsko-bliskowschodnia pustynia i azjatycka kraina monsunowa. Z tego powodu Spykman argumentował, że Rimland jest domem dla największych mas ludzi, ale także dla złóż surowców naturalnych. W tym sensie Rimland znajduje się pomiędzy potęgą lądową Hearlandu a marginalnymi (w czasach Spykmana) obszarami morskimi. W swojej teorii podkreślił również koncepcję stref buforowych oddzielających Talassokratię od Teluukratii.
Amerykański profesor Yale twierdził, że utrzymanie międzynarodowego pokoju możliwe jest dzięki amerykańskiej kontroli wybrzeży i obszarów morskich otaczających Eurazję, a główną metodą osiągnięcia tego celu miało być rozlokowanie baz amerykańskich w Europie i na Dalekim Wschodzie. Tutaj właśnie należy szukać korzeni waszyngtońskiej polityki zagranicznej opartej na zasadach interwencjonizmu oraz stosowaniu zasady tzw. „containmentu”.
W chwili obecnej największą potęgą morską są oczywiście Stany Zjednoczone, a sztandarowym przykładem Talassokratii były na przykład starożytne Ateny czy brytyjskie imperium kolonialne na przestrzeni XVI-XVIII wieku. Silna marynarka wojenna i jej właściwe wykorzystanie zarówno w czasach pokoju, jak i wojny jest kluczem do rozwitu państwa do poziomu mocarstwa lub nawet supermocarstwa.
