• Od zarania chrześcijaństwa w Kościele Katolickim obchodzono uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa zwanego Bożym Ciałem.
• Przez wieki obchodzono również oktawę Bożego Ciała, lecz z postanowienia papieża Piusa XII została ona zniesiona.
• Warto więc przypomnieć sobie, dlaczego oktawa po Bożym Ciele jest obchodzona w Polsce.
• Zobacz także: Boże Ciało 2023. Czy w piątek po Bożym Ciele można jeść mięso? Gdzie obowiązuje dyspensa?

Czy jest oktawa Bożego Ciała?

Uroczystość Bożego Ciała, a dokładnie Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa to jedno z najważniejszych świąt w Kościele Katolickim. To święto było obchodzone od zarania powstania chrześcijaństwa. Ważnym aspektem było również obchodzenie oktawy Bożego Ciała, lecz Pius XII zdecydował się na zniesienie większości oktaw. Jednakże dzięki staraniom polskich biskupów, w Polsce zachowano zwyczajową tradycję obchodzenia oktawy po Bożym Ciele.

Oktawa formalnie nie istnieje, w przeciwnym wypadku miałaby swoje własne teksty liturgiczne i niezmiennie biały kolor szat, a tak przez te dni używamy tekstów przepisanych na przypadający dzień liturgiczny: feria, wspomnienie czy święto bądź uroczystość. Kalendarz liturgiczny po prostu nie zna czegoś takiego jak oktawa Bożego Ciała. Natomiast istnieje ona zwyczajowo i polega na praktyce procesji eucharystycznej, zachowywanej na zasadzie zwyczaju a nie jako wymóg norm liturgicznych. Aktualnie sprawę tę reguluje instrukcja Episkopatu Polski z 1987 roku "O kulcie tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą". Punkt 14 instrukcji zaleca zachowanie procesji eucharystycznych przez osiem dni, aż do uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa, "tam gdzie jest taki zwyczaj", a "dzieci, które w danym roku przystąpiły do pierwszej Komunii świętej, powinny w tych procesjach uczestniczyć w zorganizowanej grupie". Nigdzie jednak nie jest tu użyte słowo oktawa, gdyż formalnie ona nie istnieje - wyjaśnił liturgista ks. Maciej Zachara MIC.

Skąd się wzięły oktawy? 

Oktawa jest skrótem łacińskiego wyrażenia dies octava, czyli dzień ósmy. Jest to przedłużenie obchodów uroczystości roku liturgicznego na cały tydzień. W pierwszych wiekach Kościoła chrztu udzielano tylko w Noc Paschalną. Po przyjęciu chrztu konieczne było wtajemniczenie w pełniejsze rozumienie tajemnicy zbawienia. I tak powstała oktawa - przez 7 dni po chrzcie odbywały się nabożeństwa i katechezy dla nowo ochrzczonych dorosłych. Dni Oktawy Paschalnej są tak ważne w liturgii, że nie ustępują nawet przed uroczystościami. W istocie rzeczy bowiem to sama uroczystość wielkanocna trwa aż osiem dni. 

Kiedyś oktaw było kilkanaście. Powstawały one, kiedy przybywało kandydatów do chrztu i zwiększano liczbę świąt, w które ich udzielano. Między innymi było to święto Bożego Ciała, dlatego też istniała oktawa Bożego Ciała. Ale reforma liturgiczna z 1969 r. zostawia tylko dwie.

Dlaczego mamy w Polsce oktawę Bożego Ciała? 

Oktawa została zniesiona przez papieża Piusa XII, jednak na prośbę Episkopatu Polski w naszym kraju został zachowany zwyczaj obchodzenia oktawy, jednak nie ma ona już charakteru liturgicznego. Jedynie zwyczajowo mówi się o oktawie Bożego Ciała. 

W Polsce dekrety Kongregacji z 1961 roku i z 1968 r. pozwalały zachować zwyczaje związane z oktawą Bożego Ciała, ale nie mówi się w nich, że zachowuje się oktawę, bo taka już prawnie nie istnieje. 11 marca 1987 r. ukazała się Instrukcja Episkopatu Polski o kulcie i Tajemnicy Eucharystycznej poza Mszą Świętą, gdzie podano: „Należy również zachować procesje odprawiane przez 8 dni po uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa oraz procesję w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa tam, gdzie jest taki zwyczaj”. Tak więc mimo zniesienia oktawy w 1955 r., w Polsce przez wszystkie następne lata zwyczaje tej oktawy były zachowane - wyjąśnił liturgista o. Kazimierz Lijka.

Czytaj więcej: Papieskie audiencje odwołane. Franciszek przechodzi operację w klinice Gemelli

Boże Ciało to święto kościelne o długiej tradycji

Boże Ciało jest liturgiczną uroczystością ku czci Najświętszego Sakramentu. Historia tego święta związana jest z objawieniami Julianny Cornillon z Francji, które miały miejsce w 1209 r. Początkowo święto obchodzono w diecezji Liege, później zaś zostało rozszerzone na Germanię. Rok po cudzie eucharystycznym w Bolsenie papież Urban IV bullą "Transiturus" ustanowił święto Bożego Ciała dla całego Kościoła. 

W Polsce Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa wprowadzono na synodzie w Krakowie w 1320 r. 

Procesje i dywany kwietne na Boże Ciało

Głównym obrzędem Bożego Ciała są procesje z monstrancją, w których uczestniczą wierni. Warto też wspomnieć o tradycji dywanów kwietnych. Ma ona już 200 lat i została wpisana na listę UNESCO.

Boże Ciało należy do tzw. świąt ruchomych. W poszczególnych latach wypada zatem w różnych terminach. W 2023 roku obchodzimy je już 8 czerwca.

Czy w Boże Ciało trzeba iść do kościoła?

Boże Ciało to święto nakazane, czyli mamy obowiązek uczestnictwa we Mszy Świętej w tym dniu. Jeśli z różnych powodów katolik nie jest w stanie wziąć udziału w nabożeństwie, do kościoła może udać się dzień wcześniej. Udział w procesji z Najświętszym Sakramentem nie zastępuje uczestnictwa we Mszy.