Powstanie było skutkiem plebiscytu, który miał zadecydować o losie śląska. Na głosowanie, które odbyło się 20 marca, Niemcy zwieźli 182.000 Niemców z Niemiec (19% głosujących) - spowodowało to, że plebiscyt Polacy przegrali, zdobywając 40,3% głosów. Niemcom przyznano cały obszar plebiscytowy bez powiatów pszczyńskiego i rybnickiego. Ślązacy nie zgodzili i podjęli 2 maja strajk generalny, w którym wzięło udział 97% zakładów pracy.

Po stronie polskiej walczyło 60.000 Ślązaków, 1218 z nich oddało swoje życie za ojczyznę, 794 odniosło rany. Dzięki powstaniu do Polski przyłączono 29% terytorium objętego plebiscytem z 46% ludności – w tym: Katowice, Świętochłowice, Królewską Hutę (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczynę – a na tych terenach 53 z 67 kopalni, 22 z 37 wielkich pieców, 9 z 14 stalowni. Zakłady te pozwoliły na odrodzenie gospodarcze Polski.

Zdaniem Wojciecha Korfantego „Cud nad Wisłą uratował Polskę od zguby, cud nad Odrą dał Polsce Śląsk. Cudu nad Wisłą i cudu nad Odrą nie stworzył żaden dyktator, żaden mocarz, który wziął odpowiedzialność za losy narodu, ale duch narodu, jego solidarność narodowa, duch obywatelski i poczucie odpowiedzialności każdego obywatela”.

Trzecie Powstanie Śląskie było jednym z pięciu polskich zwycięskich powstań (Wielkopolskie 1806, Wielkopolskie 1918-1919, Sejneńskie 1919, drugie Powstanie Śląskie 1920).

Do walki z Polakami o Śląsk Niemcy przygotowywali się, mordując polskich działaczy, tworząc tajną armię złożoną z działaczy organizacji niemieckich, wyrzucając polskich robotników z fabryk i kopalni.

Polscy powstańcy najpierw wysadzili mosty, by uniemożliwić Niemcom dowóz wojsk i broni na Śląsk. Potem toczono walki o konkretne miasta. Polacy musieli walczyć nie tylko z Niemcami, ale i z oddziałami alianckimi, które kontrolowały tereny pokonanych Niemców w czasie I wojny światowej.